زیبایی‌شناسی شهری از منظر شهروند
اکبر ایازی
حقوق شهروندی ابعاد گسترده‌ای دارد که بررسی این مفهوم مستلزم شناخت زوایای مختلف مسائل شهری و انسان است، لذا رویکردی تخصصی در تمام زمینه‌های قابل‌بررسی مورد تأکید می‌باشد.
محدوده دید یا همان جلوه بصری تعریف شده در محیط عمومی، خصوصاً یک مجموعه اجتماعی به‌عنوان شهر، زاییده یکی از این حقوق است که تناسب بصری و زیبایی‌شناسی، متن اصلی این موضوع می‌باشد.
حق زیبا دیدن، تناسبات فرم، فضا و مبلمان و موارد متعددی ازاین‌قبیل، رعایت قوانین خاص معماری و شهرسازی را شامل می‌گردد.
وقتی صحبت از زیباسازی شهر می‌کنیم در واقع به دو نکته اشاره کرده‌ایم: یکی ایجاد زیبایی و دیگری حذف و رفع تمام عواملی که موجب بدمنظر شدن و نازیبایی شهر می‌شود.
بسیاری عقیده دارند که مورد دوم مهم‌تر است زیرا با تحقق آن عامل اول می‌تواند کارساز باشد. این نیاز به زیبایی، جزء ناشناخته‌ترین نیازها می‌باشد؛ مازلو✅ معتقد است که این نیاز در بعضی افراد وجود دارد. این‌گونه افراد با دیدن زشتی (به طریقی خاص) بیمار می‌شوند و با قرارگرفتن در محیطی زیبا بهبود می‌یابند این حالت تقریباً به طور عام در کودکان سالم دیده می‌شود.
شهر مجموعه‌ای فرهنگی _ کالبدی است که بر اساس نیازها، فعالیت‌ها و رفتار ساکنین آن شکل‌گرفته است. انسان‌ها بسته به نیازهای فردی یا گروهی خود فعالیت کرده و الگوهای رفتاری خاص خود را عرضه می‌کنند.
فضاها شامل طیف گسترده‌ای از انواع فضای عمومی تا خصوصی می‌باشند. به‌عبارت‌دیگر هر فعالیت و رفتار، حریم و قلمرو خاص خود را داراست و متقابلاً هر فضا نیز دارای حریم و حرمت خاص می‌باشد.
فضاهای شهری بخشی از فضای باز و عمومی شهرها هستند که به‌نوعی، تبلور ماهیت زندگی جمعی می‌باشند؛ یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند. فضای شهری به‌عنوان صحنه‌ای که داستان زندگی جمعی در آن گشوده می‌شود، فضایی است که به همه مردم اجازه می‌دهد که به آن دسترسی داشته باشند و در آن فعالیت کنند.
در این فضا فرصت آن وجود دارد که برخی مرزهای اجتماعی شکسته شوند و برخوردهای از پیش تدوین نیافته به وقوع پیوندد و افراد در یک محیط اجتماعی جدید با هم اختلاط یابند. این فضا می‌بایستی توسط یک نهاد عمومی اداره شود. بنابراین شرط اساسی برای اینکه یک فضای عمومی، فضای شهری تلقی شود این است که در آن تقابل و تعامل اجتماعی صورت گیرد.
فضاهای شهری شامل: ورودی شهرها، ورودی محله‌ها، گره‌ها (میدان‌های شهری، میدان‌های محلی)، مسیرها، خیابان‌های شهری، بلوارها و پیاده‌راه‌ها، پیاده‌روها و لبه‌های آب می‌شود، خصوصیاتی که این فضاها می‌توانند داشته باشند باعث زیبایی دوچندان شهر و فضای شهری می‌شوند.
زیباسازی فرایند خلق هنری و ارتفاء کیفیت زندگی در محیط شهری اطلاق می‌شود بایستی فضاهایی خلق شود که با نیازهای امروز شهر و شهروندان مطابقت داشته باشد.
خیابان‌ها مکان‌هایی هستند که تعاملات اجتماعی و جنب‌وجوش شهری در آنها به‌وضوح نمایان است و ذهن شهروندان را انباشته از خاطرات جمعی و ادراک مشترک در خصوص حیات مدنی می گرداند.
یکی از مؤلفه‌هایی که به سطح شهر جلوه خاصی می‌دهد زیباسازی و مبلمان سطح شهر است که این مهم باعث می‌شود که فرد در آن هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی احساس آرامش و راحتی نماید، این زیبایی به عوامل و عناصری مثل کیفیت طراحی شهری، رنگ، فرم معماری نو، روشنایی در شب، افق دید و کیفیت فضای سبز، المان‌ها، ترافیک، کیفیت تاسیسات زیر بنایی شهر، کیفیت و کمیت تبلیغات شهری بستگی دارد.
زیباسازی شهری، انجام هر اقدام آگاهانه‌ای است که به ارتباط صمیمی‌تر شهر به‌عنوان عنصر جغرافیایی زنده و پویا با شهروند می‌انجامد؛ موضوعی که در شهرها به‌عنوان عنصری نایاب از آن یاد می‌شود و شهروندان سهم بسیار کم‌رنگی در ایجاد آن دارند.
در واقع ساختار شهرهای کشور و بی‌توجهی مردم در طراحی آن، انبوهی از دل‌مردگی، دلسردی و بی روحی را پدید آورده و نازیبایی و آلودگی بصری زخمی بر چهره شهر نشانده که نتیجه آن بروز نابسامانی‌های لجام‌گسیخته بی‌هویتی و خلق فضاهای بی‌کیفیت در شهرها بوده و باعث شده شهروندان صرفاً به دلیل رفع نیازهای ضروری خود در این فضاها حاضر شوند.
حال‌آنکه بنابر استاندارد جهانی، رفاه عمومی، ساماندهی گرافیک شهری و مصون‌ماندن افراد اجتماع از مضرات روانی ناشی از اغتشاشات بصری در محیط زندگی یکی از مهمترین عوامل سازنده کیفیت مطلوب فضای شهری و گرایش شهروندان به این فضاها است.
اما آنچه نباید در این میان از آن غافل شد، نبود مشارکت و حضور مردم در ساخت فضاهای بصری زیبا در سطح محله و شهر خود است که باعث شده نسبت به محیط اطراف زندگی بی‌تفاوت باشند و همه کارها و فعالیت‌ها را به شهرداری و خدمات آن بسپارند.
انتهای پیام / روزنامه دیده‌بان زاگرس
