آموزش شهروندی
اکبر ایازی
آموزش شهروندی را می توان اینگونه تعریف کرد: رشد و پرورش دادن ظرفیت های افراد و گروه ها برای مشارکت و تصمیم گیری و عمل آگاهانه ومسئولانه در زندگی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی.
این آموزش ها شامل حقوق انسانی، رشد مستمر و همه جانبه، اخلاق و ارزش ها، صلح و مسالمت جویی، برابری
اجتماعی و حرمت نهادن به تفاوت هاست.
به عبارت دیگر ایجاد، تنظیم و گسترش روابط، مناسبات، حقوق و مهارت های لازم در ساماندهی ارتباطات اجزای سه گانه‌ی شهر شامل انسان‌ها، فعالیت ها و اماکن شهری( شامل موضوعاتی است که در حیطه‌ی آموزش شهروندی قرار می گیرد .
اهداف آموزش شهروندی عبارت است از: ارتقای دانایی ها، خواسته ها و توانمندی های شهروندان در راستای زندگی سالم و حیات اجتماعی مطلوب با تأثیر در ابعاد :
- بینش ( ژرف اندیشی، جامع نگری،تعادل درواقع بینی وآرمان گرایی درامورشهری و...)
- دانش ) افزایش اطلاعات و آگاهی ها و... )منش ) درک متقابل، انصاف، پذیرش، انعطاف پذیری، وفای به عهد، صرفه جویی، وجدان کار و ...)
- روش ) همیاری ، تعاون و مشارکت(
- کنش و رفتار (رعایت نظم، انظباط اجتماعی، دقت عمل، انجام وظایف و مسئولیت ها، امر به معروف و نهی از منکر)
بررسی مختصر دو نهاد مؤثر در آموزش شهروندی
الف) خانواده
خانواده اولین پایه گذار شخصیت و ارزش ها و معیارهای فکری است که نقش مهمی در تعیین سرنوشت و خط مشی زندگی آینده ی فرد دارد و اخلاق و صحت و سلامت روانی فرد تا حدود بسیاری در گرو آن است واکنش کودک نسبت به محیط خود بالطبع تحت تأثیر موازین اجتماعی و فرهنگی گروهی است که در میان آن بزرگ شده است. از آنجا که خانواده خود، یک واحد اجتماعی است و ارزش ها و معیارهای اجتماعی از طریق آن به کودک منتقل می شود به عنوان یک واسطه از لحاظ تأثیر محیط اجتماعی بر کودک، اهمیت فراوانی دارد.
خانواده اولین و مهمترین نقش را در رشد شخصیت و اجتماعی شدن کودک بر عهده دارد . اولین تماس و ارتباط کودک با محیط از طریق پدر و مادر، خواهران و برادران است و تقلید از رفتارهای آنان شیوه ی زندگی اورا مشخص می سازد. چنانچه رفتار اعضای خانواده بر دوستی، محبت، پذیرش احترام متقابل متکی باشد، کودک احساس امنیت و آرامش می کند و بر اثر رشد اجتماعی مطلوب و تقویت اعتماد به نفس، قدرت سازگاری بیشتری با محیط به دست می آورد و آماده ی پذیرش مسئولیت ها و نقش های گوناگون اجتماعی در مراحل بعدی زندگی می شود.
تأثیر خانواده در رشد و تکامل اجتماعی را می توان چنین خلاصه کرد:
.1 کودک آداب و معاشرت و خصوصیت اخلاقی را از مشاهده ی رفتار افراد خانواده در موارد و مواقع گوناگون یاد می گیرند.
.2 کودک طرز لباس پوشیدن، سخن گفتن و سایر عادات اجتماعی را از خانواده یاد می گیرد. همچنین ارزشهای اجتماعی در دوران زندگی یک فرد، غالباً همان ارزش هایی خواهد بود که او از خانواده اش آموخته است.
- طرز رفتار والدین با یکدیگر نیز در رشد و تکامل اجتماعی کودک بسیار مؤثر است.
.4 پایه ی عقاید و افکار اجتماعی کودک از قبیل علاقه به تسامح یا طرفداری از حق نیز در خانه و خانواده پی ریزی می شود.
وقتی کودک پا به مدرسه می گذارد، با خود الگوهایی به مدرسه می برد که نشأت گرفته از خانواده است و همین الگوها تأثیر بسیار زیادی در آموزش های نهادینه شده دارد و این آموزش ها به نحوی در تقویت رفتارها و منش های خانوادگی دخالت می نمایند.
به زعم گیدنز اجتماعی شدن در جوامع امروزی، بیش از همه در زمینه ی کوچک خانوادگی رخ می دهد و با وجود این تفاوت ها، به طور معمول، یکی از عوامل عمده اجتماعی شدن، از دوران کودکی تا نوجوانی و پس از آن است که به صورت سلسله ی پی درپی رشد و تکامل، انسان ها را به یکدیگر مرتبط می سازد.
اجتماعی شدن فرایندی است که به واسطه ی آن از طریق تماس با انسان های دیگر، کودک ناتوان،به تدریج به انسانی آگاه، دانا و ماهر در شیوه های رفتار، به ویژه فرهنگ و محیط معینی تبدیل می شود.
ب) آموزش و پرورش
فلسفه ی تشکیل هر نهاد یا سازمانی پاسخگویی به نیاز یا نیازهای معینی است و نظام آموزش و پرورش نیز از آن رو شکل یافته و قوام گرفته است که شهروندانی مؤثر و مطلوب را متناسب با نیاز ها و ارزش های اجتماعی تربیت و تحویل جامعه نماید. بی گمان تربیت شهروندان خوب، یکی از مهمترین دلمشغولی های اکثر نظام های تعلیم و تربیت در بسیاری از کشورهای دنیا می باشد. مطالعات انجام شده در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نشان می دهد که مسئولان تعلیم و تربیت در این کشورها با عزمی راسخ و با تدوین برنامه‌های آموزشی متنوع، تربیت شهروند مناسب را در صدر اقدامات و فعالیت های خود قرار داده اند. برای مثال همانطور که در گزارش مطالعه ی تربیت شهروندی " انجمن بین المللی ارزشیابی و پیشرفت تحصیلی" آمده است؛ تمامی جوامع معاصر دارای این نگرانی و دلمشغولی عمیق هستند که چگونه نوجوانان و جوانان خود را برای زندگی شهری و شهروندی آماده کنند و راه و رسم مشارکت در مسائل اجتماعی را به آنها بیاموزند. در این گزارش، که به عنوان یک سند معتبر برای بسیاری از محققان و پژوهشگران سراسر دنیا مورد استفاده واقع می شود، تصریح شده است که در دهه ی 1990 ، تربیت شهروندانی فعال و مؤثر یکی از هدف های مهم و کلیدی در برنامه های درسی کشور استرالیا بوده است، به همین سان در کشور کانادا نیز تربیت شهروندی یکی از مهمترین وظایف نظام آموزشی است و از طرق گوناگون برای تحقق آن تلاش می شود . بدیهی است که هدف ها و شیوه های تربیت شهروندی به شدت متأثر از ارزش های حاکم بر جامعه است، اما نظر به تغییر و تحولات جامعه ی ایرانی با عنایت به عزم ملی برای توسعه و دست یابی به فضای اجتماعی باز و مدنی، اهمیت تربیت شهروندی و گنجاندن آن در برنامه های درسی مدارس از اولویت زیادی برخوردار می گردد.
امکانات و فرصت های متعددی در اختیار نظام آموزش و پرورش قرار دارد که می توان از آن در جهت آموزش شهروندی بهره گرفت از جمله ی مهمترین آنها افزایش توجه به این مقوله در برنامه های درسی مدارس به صورت یک برنامه ی درسی ویژه تحت عنوان آموزش شهروندی است. علاوه بر این از طریق آموزش معلمان و سایر پرسنل مدرسه، فضای مناسبی را برای آموزش شهروندی در سطح مدرسه و کلاس درس فراهم آورد و از کلیه فرصت هایی که به صورت رسمی و غیر رسمی در اختیار مدرسه و معلمان قرار دارد، در این راستا بهره گرفت.
انتهای پیام / روزنامه دیده‌بان زاگرس
